Licznik odwiedzin
Dzisiaj: 4
Wczoraj: 41
W tym miesiącu: 156
W tym roku: 11718
Online: 0HISTORIA KOŚCIOŁA
Kościół w podtarnowskiej wsi Terlików wzniesiony został w latach 1595-97 staraniem ks. Łukasza Godzinki, seniora wikariuszy kolegiaty tarnowskiej. Jego konsekracji dokonał w 1597 r. kard. Jerzy Radziwiłł, Biskup krakowski w latach 1591 do 1600 (https://diecezja.pl/biskupi-krakowscy/jerzy-kardynal-radziwill-1591-1600/). W 1858 r. przeprowadzono gruntowną renowację kościoła z inicjatywy ks. Michała Króla, proboszcza katedry tarnowskiej.
Podawane są różne daty budowy kościoła. Np. J. Leniek, F. Herzig i F. Leśniak, w książce „Dzieje miasta Tarnowa”, wydanej w roku 1911 podają aż trzy (!) daty. Na stronie 55 czytamy: „A kiedy już mowa o kościołach, trzeba wspomnieć także o kościółku św. Anny przy furtce św. Anny, w tem miejscu, gdzie do niedawna był Hotel Londyński (dziś tak zwana Haberówka) i o kościółku za cmentarzem na Terlikówce pod wezwaniem św. Trójcy, tembardziej, że obydwa powstały w czasach, kiedy Tarnów należał jeszcze do rodu Leliwitów. Pierwszy zbudował swym kosztem w roku 1527 mieszczanin tarnowski, Adam Eberhard, drugi zaś zbudował w roku 1562 także swoim kosztem Łukasz Godzinka, senior kollegium księży wikarych tarnowskich, a konsekrował go ks. Jerzy Radziwiłł, biskup krakowski”. Na stronie 134 możemy przeczytać: „Dalej przy tej samej drodze tuż za mostem na Wontoku stał, i do dziś dnia stoi, tylko nieco ku wschodowi w r. 1854 przesunięty, kościółek P. Maryi, otoczony cmentarzem, na którym grzebano zwłoki mieszkańców Podzamcza czyli Terlikówki. W tejże wiosce i przy tej samej drodze nad Wontokiem stanął w r. 1589 kościółek Św. Trójcy fundacyi ks. Łukasza Godzinki, seniora wikaryuszy kollegiaty tarnowskiej”. Natomiast na stronie 295 przeczytamy: „[KOŚCIÓŁ] ŚW. TRÓJCY NA TERLIKÓWCE. Zbudowany w r. 1563 przez ks. Łukasza Godzinkę, seniora wik. tarn. a przez ks. Jerzego Radziwiłła bisk. krak. w r. 1597 poświęcony”.
Ciekawą również wydaje się wzmianka zamieszczona w książce Ks. Wincentego Balickiego (plebana w Lisiej Górze) „Miasto Tarnów pod względem historycznym, statystycznym, topograficznym i naukowym” wydanej w Tarnowie w roku 1831. Na stronie 80 i 81 czytamy: „Inne Kościoły i Kaplice za miastem znajdujące się są: niedaleko od cmentarza Kościółek N. M. P. na burku, żałobnym obrzędom Religij, średniej klassy ludu, poświęcony; nie wiedzieć czyjego wzniesienia, drewniany, w najuboższym stanie. Kaplica ś. Józefa na cmentarzu, przez Ignacego Radzikowskiego, bywszego Kommissarza Hrabstwa, wymurowana, dla familij jego. Jest ona w nowszym smaku stawiona; jeden ma tylko ołtarz ale dobrego pendzla. W wsi Terlikówce mały drewniany Kościółek ś. Trójcy, jeden z dawnych parafialnych, także w lichym bardzo stanie”. Co może oznaczać „jeden z dawnych parafialnych”? Wiemy, że na Terlikówce parafialnym nie był, bo nie było odrębnej parafii (Terlikówka należała do parafii Katedralnej). Może wcześniej pełnił gdzieś funkcję kościoła parafialnego, po czym został rozebrany i tu przeniesiony?
W oparciu o dokument konsekracji (z dokładną datą) i odnaleziony kamień węgielny (z wygrawerowanym rokiem położenia) można wnioskować, że kościół powstał w latach 1595-97. Dokument konsekracji kościoła (zdjęcie poniżej) dokonanej przez kard. Jerzego Radziwiłła, został odnaleziony podczas prac konserwatorskich ołtarza głównego w 1970 roku. Jest częściowo zniszczony. Jednak w oparciu o Pontyfikał Rzymski, wydany w roku 1595 po Soborze Trydenckim, udało się uzupełnić brakujące fragmenty pergaminu. Pontyfikał Rzymski zalecał, aby przy poświęceniu kościoła umieścić w ołtarzu głównym dokument o następującej treści (Pontificale Romanum Clementis VIII(1595), str. 297, źródło: https://archive.org/details/missal-1595/texto-destaque/page/297/mode/2up):
MDCCCC etc…. die N. mensis N. Ego N. Episcopus N. consecravi Ecclesiam, et altare hoc, in honorem sancti N. et Reliquias sanctorum Martyrum N. et N. in eo inclusi, et singulis Christi fidelibus, hodie unum annum, et in die anniversario consecrationis hujusmodi ipsam visitantibus quadraginta dies de vera indulgentia, in forma Ecclesiae consueta concessi. (http://www.liturgialatina.org/pontificale/041.htm)
Tak więc treść odnalezionego w kościółku pergaminu jest następująca:
„Anno Domini 1597 die 15 mensis Novembris Ego Georgius miseratione Divina tituli S. Sixti S.R.E. [Sacrae Romanae Eeclesiae] praesbyter Cardinalis Radziwil nuncupatus, perpetuus Administrator Episcopatus Cracoviensis, et Ducatus Severiensis, Olicae et Nieswiesz Dux, Sacri Romani Imperii Princeps, consecravi Ecclesiam, et altare hoc, in honorem Sanctissimae Trinitatis et Reliquias et altarum Floriani, Mariae Magdalenae, XI Millium Virginum in eo inclusi, et singulis Christifidelibus hodie unum annum et in die anniversario consecrationis huiusmodi ipsam visitantibus centum dies de vera indulgentia, in forma Ecclesiae consueta concessi”.
Georgius Cardinalis Radziwil
Co oznacza, że
„Dnia 15 listopada Roku Pańskiego 1597, ja Jerzy Radziwiłł – ze zmiłowania Bożego Kardynał prezbiter Świętego Kościoła Rzymskiego i [kardynał] tytularny [kościoła] św. Sykstusa, Biskup Krakowski i dożywotni zarządca Księstwa Siewierskiego, książę na Ołyce i Nieświeżu, książę Świętego Cesarstwa Rzymskiego, dokonałem konsekracji świątyni i jej ołtarza ku czci Trójcy Przenajświętszej oraz ołtarza i relikwii w nim umieszczonych: Floriana, Marii Magdaleny, 11 tysięcy dziewic*¹. Każdemu wiernemu od dziś przez jeden rok, a także nawiedzającym ten kościół w dniu rocznicy konsekracji, udzielam jednakowo 100 dni odpustu – jak jest w zwyczaju Kościoła”.
Jerzy Kardynał Radziwiłł
Dokumenty z innych źródeł potwierdzają, że w listopadzie 1597 r. Kard. Radziwiłł przebywał w Tarnowie. Zdjęcie pergaminu pochodzi z „Kroniki kościółka Trójcy Przenajświętszej w Tarnowie na Terlikówce 1951 – 1970”, s. 6.
Według Kalendarza Gregoriańskiego, który został wprowadzony w Polsce w roku 1582 r. (zastępując Kalendarz Juliański), dniem 15 listopada 1597 była sobota.
Za datowaniem budowy na koniec XVI w. przemawia także kamień węgielny z wykutym na nim rokiem 1595, odnaleziony w fundamentach podczas prac konserwatorskich w roku 1997 (zdjęcie kamienia węgielnego odnalezionego w fundamentach, pochodzi z „Kroniki Parafii Trójcy Przenajświętszej w Tarnowie 1994-2001” s. 41.). Obecnie kamień ten jest wyeksponowany w podstawie głównego ołtarza. Kamień węgielny umieszczany był przy powstawaniu fundamentów kościoła.
(*¹) Liczba 11.000 męczennic była wówczas – można nawet powiedzieć bezkrytycznie – ogólnie przyjmowana. Męczennice te były towarzyszkami podróży św. Urszuli, z którą poniosły śmierć męczeńską na początku IV wieku. Trudno przypuszczać, żeby orszak św. Urszuli liczył 11.000 niewiast. W miejscu ich męczeństwa powstał kościół wybudowany już w IV w. W okresie przed II wojną światową odkryto w tym miejscu kamienną tablicę i wmurowano ją w ścianę kościoła św. Urszuli. Archeolodzy odczytali na niej napis: „Przynaglony niebiańskimi widzeniami i chwałą męczeństwa szlachetnych dziewic, odbudował tę bazylikę od fundamentów na swój koszt i w swojej posiadłości, by dopełnić złożony ślub”.
Prowadzone po wojnie wykopaliska potwierdziły dane napisu, odsłaniając pozostałości bazyliki z ok. 315 r., a więc zbudowanej natychmiast po ustaniu prześladowań chrześcijan w Imperium Rzymskim. Świadectwem ciągłości kultu są odkryte przez archeologów, wznoszone stale w tym samym miejscu świątynie z następnych wieków, aż do istniejącej dziś romańsko-gotyckiej bazyliki św. Urszuli, w której w latach 1643-1644 powstała Złota Komnata z licznymi domniemanymi relikwiami towarzyszek świętej Urszuli.
Powyższe dane potwierdzają męczeństwo św. Urszuli i jej Towarzyszek, chociaż legenda zniekształciła ich dzieje. W świetle dzisiejszej wiedzy wiemy, że towarzyszek Urszuli było 11, a nie 11 tysięcy. W herbie miasta Kolonii jest 11 płomieni. Są one wyryte także na wspomnianej płycie. Ponieważ były mocno zatarte, odczytano je nie jako 11, ale 11 000. Dlatego ku czci 11 000 dziewic powstawały kościoły w całej Europie, również w Polsce. Na wspomnianej tablicy doczytano się wreszcie po żmudnych badaniach następujących znaków: XI M V – co oznaczało „11 Dziewic Męczennic (XI Martyres Virgines)”. Mylnie literę M wzięto za rzymską liczbę 1000 (Mille), stąd zrodziła się pomyłka, gdy idzie o liczbę towarzyszek św. Urszuli. [źródło: http://szemborowo.parafia.net.pl/historia_parafii]
ARCHITEKTURA. Kościół pod wezwaniem Trójcy Przenajświętszej na Terlikówce wzniesiony jest w tradycji późnogotyckiego budownictwa drewnianego z barokową wieżą. Drewniany, konstrukcji zrębowej, szalowany. Jednonawowy z prezbiterium zamkniętym trójbocznie, przy którym od północy znajduje się zakrystia, a od południa przedsionek. Od zachodu znajduje się wieża konstrukcji słupowej, z kruchtą, nakryta hełmem baniastym z ośmioboczną latarnią. Wnętrze nakryte jest stropami płaskimi. Chór muzyczny wsparty na słupach pochodzi z początku XIX w. Dachy dwuspadowe pokryte są gontami. Polichromia na stropie z obrazem N. M. Panny pochodzi z początku XX w.
